در محضر مرجعی بلندپایه

مرجع عالی‌قدر جهان تشیع و زعیم بزرگوار حوزه‌های علوم دینی، حضرت آیت الله بروجردی در زمره نامورانی است که در تکوین شخصیت علمی و شکوفایی فکری شهید مطهری سهم عمده‌ای داشته‌اند. حجت‌الاسلام شیخ علی‌اصغر مروارید می‌گوید: شهید مطهری در حجره‌ای در شمال شرقی مدرسه فیضیه قم سکونت داشت و قبل از اینکه مرحوم بروجردی به قم بیاید، از طلاب فاضل حوزه قم به شمار می‌آمد. او در زمره روحانیانی بود که کوشید آیت الله بروجردی به قم بیاید و گویا پیش ازاین مهاجرتِ سرنوشت‌ساز، متوجه مقام علمی،‌ فقهی و شخصیت کم‌بدیل و تحوّل‌آفرین آیت الله بروجردی گردیده بود.[1]

یکی از طلاب هم‌درس و هم‌حجره شهید مطهری که بعدها خود در زمره فقیهان و مدرسان حوزه درآمد و از نماز شب های آن عالم عامل سخن گفته است،[2] می‌گوید: من با اصرار ایشان به مدرسه فیضیه آمدم. اگرچه هر دو با عسرت و سختی روزگار می‌گذرانیدیم؛ ولی با درس و مذاکره و شرکت در محافل و انجمن‌های آموزنده، خصوص درس اخلاق امام خمینی !دل‌خوش بودیم. در ضمن هر دو نفر به مرحوم آیت الله بروجردی ـ که در آن زمان در شهرستان بروجرد به سر می‌بردند ـ ارادتی خاص پیداکرده بودیم؛ چنان‌که مرحوم آیت الله مطهری در تابستان 1362ق به بروجرد رفت و با روش تدریس اخلاق و مقام علمی آن مرحوم آشنا شد و بعدازاینکه آن زعیم عالی‌قدر در محرم‌الحرام سال 1364 هجری به دعوت بزرگان قم،‌ ازجمله امام خمینی! به قم آمدند، ما دو نفر از ملتزمین درس اصول و فقه آیت الله بروجردی(رحمه‌الله)بودیم.[3]

شهید مطهری خاطرنشان ساخته است: آیت الله بروجردی دارای ویژگی‌های برجسته‌ای بود که یکی از آنها سبک و روش فقهی ایشان است که شایسته است از آن پیروی شود. این بنده در مدت هشت سال آخر اقامتم در قم که مصادف با سال‌های ورود معظم له به آن شهر بود، از دروس ایشان بهره‌مند می‌شدم و چون به روش فقاهت ایشان ایمان دارم، معتقدم باید تعقیب و تکمیل شود. آن‌گاه شهید مطهری، به توانایی این فقیه فرزانه اشاره‌کرده و افزوده است: آن عالم ربّانی در اصول فقه،‌ تبحر داشت،‌ بر حدیث و رجال تسلط کامل داشت، بر فتاوی و فقه سایر فرق اسلامی اشراف پیداکرده بود، با قرآن و تفاسیر کاملاً مأنوس بود سبک و سلیقه معظم له در فکر حوزه علمیه قم اثر کرد و تا حدّ زیادی برخی روش‌ها را عوض کرد. از مزایای دیگرشان توجه و علاقه فراوانی بود که به مسئله وحدت اسلامی حسّ تفاهم و تقریب مذاهب اسلامی داشت،‌ نسبت به گذشته، گامی به جلو بود، اسلام را بی‌پیرایه و عاری از توهمات پذیرفته بود و اعتقاد داشت اگر حقایق فطری اسلامی به افکار حقیقت‌جو، کاوشگر و کم‌تعصب اروپایی عرضه شود این دین حنیف را به‌تدریج خواهند پذیرفت.[4]

بدون شک آنچه باعث می‌شد این حکیم مطهر به این زعیم آگاه جذب شود فراتر از موضوع فراگیری علوم متداول و مرسوم حوزه بود. شهید مطهری کمالاتی ملکوتی را در وجود آیت الله بروجردی مشاهده کرده بود و به همین سبب جذب او شده بود؛‌ به‌گونه‌ای که در محضرش به وجد می‌آمد و با گوهرافشانی آن فقیه فرزانه و حالات خُلق و خُویش، سراسر وجودش را نشاط و شادابی فرامی‌گرفت.

ملکات روحی و اخلاقی آیت الله بروجردی در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، کردار و روابط وی هویدا بود. در زندگی ایشان بعد از رسیدن به مقام زعامت و مرجعیت، هیچ‌گونه تغییری مشاهده نشد. وی از صاحب‌منصبان هیچ هدیه‌ای را قبول نمی‌کرد. از مداحان و چاپلوسان دلخوشی نداشت.[5]

آیت الله بروجردی ضمن اقتدار علمی، معنوی و اجتماعی، از کرامت نفس فوق‌العاده‌ای برخوردار بود. برخی بی‌مهری‌ها و سوء ادب‌ها را با شرح صدر شگفت‌انگیزی نادیده می‌گرفت و از لغزش‌های آنان صرف‌نظر می‌کرد. افراد محتاج از کان جود و دریای سخاوت وی برخوردار می‌شدند؛ بدون اینکه عزت‌نفس و کرامت انسانی آنان دچار خدشه شود. ارادتش به خاندان عترت و طهارت، در معرفت نفس و تهذیب و تزکیه درونی وی ریشه داشت.[6]

بدون تردید شهید مطهری همان‌گونه که از دانش و معرفت آیت الله بروجردی استفاده می‌کرد، در حالات اخلاقی هم از کردار و رفتار این مربی عالیقدر متأثر بود. آیت الله واعظ زاده خراسانی می‌گوید: در ظرف ده سال، ارتباط خاص با آیت الله بروجردی(رحمه الله)و نیز مأنوس شدن با شهید مطهری، این واقعیت را درک کرده بود. اکنون می‌نویسم که شهید مطهری کاملاً به این حقیقت رسیده بود که مرحوم بروجردی(رحمه الله)، شخصیتی آزاده، وارسته و مخالف جباران و ستمگران بود و آرزوی عظمت اسلام و عزت و استقلال تمام مسلمانان را در ذهن می‌پرورانید و در این راه تلاش می‌کرد، اگر هم با برخی نیروهای مؤمن و انقلابی، همچون فدائیان اسلام، اختلافاتی داشت، در هدف نبود؛ بلکه اختلاف ایشان در طریق و شیوه کار بود.[7]

ادامه دارد...

پی‌نوشت: