مقدمه

مسئله خانه و خانواده، از منظر آموزه‌های دینی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از جمله مسائل اصلی زندگی اجتماعی است که امروزه با ظهور آسيبهاي نوپديد، از جمله آسيبهاي ناشي از رشد فناوری و اطلاعات (اينترنت، تلفن همراه، ماهواره و شبکه‌های اجتماعی)، اهمیت بیش‏تری یافته و مورد توجّه جدّی اندیشمندان و کارشناسان خانواده و علوم اجتماعی قرار گرفته است.

به اعتقاد رهبر معظّم انقلاب اسلامی(حفظه الله)، در میان مسائل فرهنگی از همه مهم‏تر، فوری‌تر و لازم الاهتمام‌تر، مسئله اهمیت و اعتبار خانه و خانواده است که باید بیش‏تر از گذشته درباره آن تأمّل و تدبّر کرد[1] و آن را از جمله مسائل درجه یک کشور به شمار آورد؛[2] زیرا بدون هیچ تردیدی، نهاد خانواده، یک نیاز اجتماعی و اصلی‌ترین رُکن جامعه و زمینه‌ساز خوشبختی یا سیه‌روزی انسانها و امتهاست؛ چون میان تحولات کانون خانواده و سلامت یا بیماری جامعه، ارتباط طرفینی وجود دارد و در نتیجه، سلامت اخلاقی جامعه به ایجاد خانواده‌های سالم، مستحکم، مؤمن و انقلابی وابسته است.

با توجه به این مسئله، در این مجال به ابعاد تأثیرگذاری خانواده در سلامت اخلاقی جامعه می‏پردازیم.

مفهوم سلامت خانواده

درباره مفهوم «سلامت خانواده»، رویکردها و اظهارنظرهای گوناگونی وجود دارد؛ لیکن از منظر روانشناسان و جامعه‌شناسان، خانواده سالم و موفق، خانواده‌ای است که از ویژگیهای زیر برخوردار است: حاکمیت ارزشهای اخلاقی - اسلامی، وجود مدیریت و انسجام، صمیمیت و همدلی، تأمین نیازهای روحی و جسمی اعضا، حفظ استقلال فردی و رضایتمندی اعضای خانواده.[3]

علاوه بر آن، به نظر می‌رسد: از منظر قرآن کریم، یکی از شاخصهای مهم سلامت یا بیماری خانواده، «سلامتِ مبنا و مسیر آن» است. خانواده‌ای که بر مبنای اصول انسانی و اخلاقی تشکیل شده باشد، و در جهت دستیابی به فضایل و کمالات اخلاقی قدم بر‌دارد، کانونی سالم و مرکزی برای تولید ایمان و دینداری خواهد بود. قرآن می‏فرماید: ]أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى‏ تَقْوى‏ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٍ خَيْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى‏ شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ في‏ نارِ جَهَنَّمَ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمين[[4]؛ «پس آيا كسى كه اساس (آیین زندگی) خود را بر پايه تقواى الهى و رضاى او نهاده بهتر است يا آن كس كه بنيان (زندگی) خود را بر لب پرتگاهى سست و در شرف سقوط نهاده و آن بنا او را در آتش جهنم سرنگون سازد؟! و خدا گروه ستمكاران را (پس از اتمام حجّت) راهنمايى نمى‏كند.»